Regularne czyszczenie i przeglądy kominów to jeden z kluczowych elementów bezpiecznej eksploatacji instalacji grzewczych w gospodarstwach domowych. Częstotliwość, z jaką powinno się dbać o przewody kominowe, zależy przede wszystkim od rodzaju stosowanego paliwa. W artykule przyjrzymy się temu, jak często należy czyścić komin w przypadku ogrzewania pelletem oraz węglem, jakie przepisy obowiązują w Polsce w tym zakresie oraz jakie zagrożenia niesie za sobą zaniedbanie przeglądów i czyszczenia.
Charakterystyka paliw i wpływ na komin
Pellet drzewny (biomasa) to paliwo w formie granulek wytwarzanych z trocin i wiórów drzewnych, sprasowanych pod wysokim ciśnieniem. Przyjmuje się, że pellet jest paliwem stosunkowo „czystym” – w porównaniu z węglem emituje mniej zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłów i szkodliwych substancji. Dzięki temu kominy używane do odprowadzania spalin z kotłów na pellet są mniej narażone na nadmierne osadzanie się sadzy i szkodliwych związków chemicznych. Mimo to warto pamiętać, że nawet pellet nie pali się całkowicie „bezresztkowo”. Każde spalanie, zwłaszcza przy nieoptymalnych ustawieniach pieca, skutkuje osadzaniem się produktów ubocznych, co z kolei może utrudniać odprowadzanie spalin. W dłuższej perspektywie osad ten stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa użytkowników – może sprzyjać m.in. powstawaniu zatorów i nieprawidłowemu ciągowi kominowemu. Węgiel jest wciąż popularnym paliwem w Polsce, głównie ze względu na długoletnią tradycję i stosunkowo szeroką dostępność. Niestety, spalanie węgla wiąże się z większą emisją pyłów, sadzy i innych szkodliwych substancji w porównaniu z pelletem. Drobne cząstki mogą osadzać się na ścianach komina, powodując jego stopniowe zwężanie się oraz zwiększając ryzyko powstania pożaru sadzy (tzw. pożaru komina). Dlatego komin, przez który odprowadza się spaliny z pieca węglowego, wymaga zazwyczaj częstszego i dokładniejszego czyszczenia. Zmniejszenie emisji jest możliwe przer prawidłowe spalanie węgla – czy wiesz jak dobrze palić w piecu?
Częstotliwość czyszczenia komina
Ze względu na to, że pellet jest paliwem o niższej zawartości popiołu i sadzy niż węgiel, komin w przypadku ogrzewania pelletem powinno się czyścić rzadziej. Praktyka pokazuje, że – przy prawidłowej eksploatacji kotła i stosowaniu wysokiej jakości pelletu – wystarczająca bywa kontrola i czyszczenie komina:
- Minimum dwa razy w roku w sezonie grzewczym (jeśli kocioł pracuje intensywnie).
- Raz w roku poza sezonem grzewczym, jeżeli kocioł na pellet używany jest jedynie doraźnie (np. w chłodniejsze dni wiosny czy jesieni).
W przypadku kotłów na pellet o wysokiej sprawności i przy stosowaniu dobrego jakościowo paliwa, osadzanie się nieczystości w kominie będzie niższe niż w tradycyjnych instalacjach węglowych. Warto jednak pamiętać, że wiele zależy od czynników takich jak: jakość pelletu, regularność konserwacji samego kotła i jego ustawienia (optymalna temperatura spalania, właściwa dawka powietrza). Nawet najbardziej ekologiczny i nowoczesny kocioł nie będzie działał idealnie, jeśli używamy paliwa o niskiej jakości lub jeśli parametry kotła nie są prawidłowo dopasowane.
Czyszczenie przy paleniu węglem
Osadzanie się sadzy i innych substancji przy spalaniu węgla jest znacznie większe niż w przypadku pelletu. Z tego względu polskie przepisy oraz praktyka zawodowa kominiarzy wskazują na konieczność częstszych kontroli i czyszczenia. Dla urządzeń spalających paliwa stałe, do których zalicza się także węgiel, zaleca się:
- Czyszczenie komina co najmniej 4 razy w roku w trakcie sezonu grzewczego, jeśli kocioł jest użytkowany intensywnie.
- Kontrolę i czyszczenie raz lub dwa razy w okresie letnim, jeśli kocioł pracuje mniej, ale nadal zdarza się go wykorzystywać do ogrzewania wody czy sporadycznego dogrzewania pomieszczeń.
W praktyce dokładne zalecenia mogą się różnić w zależności od regionu, a także od indywidualnych ustaleń z firmą kominiarską czy zarządcą budynku (w przypadku budynków wielorodzinnych). Często jednak podawana jest zasada „im intensywniej i dłużej pracuje kocioł na węgiel, tym częstsze kontrole są wskazane”.
Jakie przepisy obowiązują w Polsce?
Kwestie związane z utrzymaniem przewodów kominowych reguluje w Polsce przede wszystkim:
- Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414 z późn. zm.) – nakłada na właścicieli lub zarządców budynków obowiązek utrzymania obiektów w należytym stanie technicznym.
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719 z późn. zm.). W rozporządzeniu tym wskazane są m.in. wymagania dotyczące usuwania zanieczyszczeń z przewodów dymowych, spalinowych i wentylacyjnych.
- Zgodnie z jego zapisami, w przewodach dymowych (odprowadzających spaliny z paliw stałych, np. węgiel, drewno, pellet) należy usuwać zanieczyszczenia co najmniej 4 razy w roku.
- W przewodach spalinowych (paliwa ciekłe i gazowe) – co najmniej 2 razy w roku.
- W przewodach wentylacyjnych – co najmniej raz w roku.
Z przepisu tego jasno wynika, że w przypadku kotłów na węgiel lub pellet minimalna ilość czyszczeń rocznie powinna wynosić 4. W praktyce jednak w przypadku pelletu (o znacznie niższej emisji zanieczyszczeń) często sprowadza się to do 2-3 przeglądów i czyszczeń rocznie, jeśli kominiarz – na podstawie stanu faktycznego – stwierdza, że nie jest konieczne częstsze interweniowanie. Istotne jest jednak, aby wypełnić ustawowe minimum w przypadku paliw stałych – a więc dopełnić formalności przynajmniej 4 razy w roku. Warto również pamiętać, że przeglądy i czyszczenie powinien wykonywać uprawniony kominiarz lub mistrz kominiarski. Po wykonaniu usługi wystawia on odpowiedni dokument (protokół), który bywa niezbędny np. w przypadku kontroli organów nadzoru budowlanego czy w sytuacji zgłaszania szkody u ubezpieczyciela (np. po pożarze sadzy).
Czy brak przeglądu i czyszczenia komina jest niebezpieczny?
Jednym z najbardziej oczywistych zagrożeń wynikających z zaniedbania kominów jest pożar sadzy. Nadmierne osadzanie się produktów spalania na ściankach przewodu kominowego może doprowadzić do ich zapalenia przy wysokich temperaturach. Pożar w kominie potrafi rozprzestrzenić się bardzo szybko i zniszczyć przewód kominowy, a w skrajnych sytuacjach przenieść się na konstrukcję budynku. Wysoka temperatura wywołana palącą się sadzą (często przekraczająca 1000°C) może spowodować gwałtowne pękanie komina lub uszkodzenie stropów, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa mieszkańców. Zaniedbane przewody kominowe mogą zmniejszać prawidłowy ciąg i utrudniać odprowadzanie spalin. Jeżeli spaliny nie są w pełni wydalane na zewnątrz, w budynku może gromadzić się tlenek węgla (CO) – bezwonny i bezbarwny gaz, potocznie zwany czadem. Jest on śmiertelnie niebezpieczny dla ludzi, gdyż blokuje zdolność hemoglobiny do transportu tlenu w organizmie. Każdego roku w okresie grzewczym słyszy się o tragicznych w skutkach zatruciach czadem, których istotną przyczyną są najczęściej nieprawidłowo eksploatowane lub nieserwisowane urządzenia grzewcze oraz zapchane przewody kominowe. Brak regularnych przeglądów i czyszczenia komina to również potencjalne problemy prawne. W razie kontroli organów nadzoru budowlanego właściciel lub zarządca budynku może zostać ukarany mandatem. W przypadku pożaru lub innej szkody związanej z niewłaściwą eksploatacją komina, ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania, jeśli okaże się, że przeglądy były wykonywane nieregularnie lub niezgodnie z wymogami prawa. Koszt regularnych wizyt kominiarza jest nieporównywalnie mniejszy niż naprawa ewentualnych szkód czy odpowiedzialność finansowa związana z wypadkami i zdarzeniami losowymi.
Podsumowując
Palenie pelletem wymaga rzadszego czyszczenia ze względu na mniejszą emisję zanieczyszczeń, lecz przepisy nakładają formalny obowiązek min. 4 czyszczeń rocznie w przypadku spalania paliw stałych. W praktyce, przy dobrej jakości pellecie i prawidłowo wyregulowanym kotle, wystarcza 2–3 przeglądy, o ile kominiarz wyda pozytywną opinię. Palenie węglem generuje większe ilości sadzy i pyłu, co oznacza konieczność częstszego i dokładniejszego czyszczenia komina (również wg rozporządzenia – min. 4 razy w roku). Intensywne użytkowanie kotła węglowego w sezonie grzewczym może wymagać częstszych wizyt kominiarza. Obowiązek utrzymania sprawnych i czystych przewodów kominowych wynika z przepisów prawa budowlanego i rozporządzeń dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Utrzymanie w należytym stanie technicznym systemu kominowego jest nie tylko wymogiem formalnym, lecz także kwestią bezpieczeństwa domowników. Regularne przeglądy i czyszczenie komina pomagają uniknąć ryzyka pożarów, zatrucia tlenkiem węgla, uszkodzeń konstrukcji budynku, a także problemów związanych z ubezpieczeniem i odpowiedzialnością karną czy finansową. Niezależnie od tego, czy korzystamy z kotła na pellet, czy na węgiel, nie warto oszczędzać na wizytach kominiarza. Koszty są stosunkowo niewielkie w porównaniu do strat, jakie można ponieść w przypadku awarii czy zdarzenia losowego. Warto też pamiętać o tym, że regularnie kontrolowany i odpowiednio czyszczony komin sprzyja wydajniejszej pracy kotła, co z kolei przekłada się na niższe koszty eksploatacji i lepszy komfort cieplny w domu.
